„Oby tylko więcej takich naukowców, którzy opuszczają wieżę z kości słoniowej” – prof. dr hab. Klaus Ziemer odebrał 23. Nagrodę Viadriny

16 maja 2024 r. politolog prof. dr hab. Klaus Ziemer odebrał 23. Nagrodę Viadriny. Profesor został uhonorowany za pracę naukową na temat relacji polsko-niemieckich, ale także za niestrudzone osobiste zaangażowanie na rzecz polsko-niemieckiego porozumienia. Prof. dr hab. Peter Oliver Loew wyraził w swojej laudacji głębokie uznanie za uczciwość, sumienność i ciężką pracę laureata.

Nagrodę Viadriny Uniwersytet Europejski przyznaje osobistościom, „w sercach których stosunki polsko-niemieckie i niemiecko-polskie są głęboko zakorzenione i które z głębokiej potrzeby serca dążą do przyjaznego, pokojowego i pojednawczego współistnienia”. Tymi słowami prezydent Viadriny prof. dr hab. Eduard Mühle powitał gości w wypełnionej po brzegi sali Logensaal. Tym samym opisał również tegorocznego laureata, prof. dr. hab. Klausa Ziemera. Nie ma wątpliwości, że emerytowany profesor Uniwersytetu w Trewirze i Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, który przez dziesięć lat kierował Niemieckim Instytutem Historycznym w Warszawie, należy do grona osób, które według Eduarda Mühle „w naturalny sposób poruszają się między oboma krajami, obiema kulturami, oboma językami” i z myślą o których powstała ta Nagroda.

W swojej laudacji Peter Oliver Loew, dyrektor Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt, opisał Klausa Ziemera, który urodził się w Heidelbergu w 1946 roku, jako „kolegę uczciwego pod każdym względem, który nigdy pierwszy nie sięga po wieniec laurowy, ale który zasłużył na niego jak niewielu innych”. Niestrudzony i pełen zapału do pracy Klaus Ziemer realizował narzucone sobie zadanie edukowania niemieckiego i polskiego społeczeństwa na temat sąsiada. Robił to i robi nadal, co udowodniła wygłoszona laudacja, podczas niezliczonych wykładów i dyskusji oraz w publikacjach. Przede wszystkim jednak ukształtował całe pokolenia młodych naukowców, którzy pod jego kierunkiem studiowali oraz pisali prace dyplomowe i doktorskie w Niemczech i w Polsce.

Jednak Klaus Ziemer swojego życiowego powołania nie odkrył od razu. Dorastając w Mannheim, początkowo bardziej interesował się Francją, językiem francuskim i wydarzeniami politycznymi we frankofońskiej Afryce niż Polską. „Naukowiec zajmujący się Polską, który zaczynał w Afryce? Co z dzisiejszej perspektywy może wydawać się dziwne, w latach 70. i 80. było normalne, ponieważ zarówno młode państwa Afryki, jak i społeczeństwa Europy Środkowo-Wschodniej były zajęte uwalnianiem się z imperialnych struktur lub przynajmniej przygotowywaniem się do tego” – powiedział Loew. Ziemer nawiązał kontakt z Polską poprzez katolicką społeczność studencką, w której także poznał polską studentkę – późniejszą żonę – Ewę. Podczas regularnych wizyt w Polsce jako gość i „uczestniczący obserwator” był świadkiem najważniejszych przemian historycznych. Od samego początku na jego chęć poznania Polski wpływ miały zarówno osobiste relacje i wynikające z nich doświadczenia codzienności, jak i akademickie zainteresowanie i naukowa ciekawość. Ta otwartość w połączeniu z intensywną nauką języka polskiego umożliwiła Ziemerowi w kolejnych latach wniesienie istotnego wkładu jako profesor uniwersytecki zarówno w niemiecki, jak i w polski system szkolnictwa wyższego.

Historyczną odpowiedzialnością Niemiec wobec Polski i możliwością pojednania Ziemer zajmował się zarówno jako profesor, jak i jako dyrektor Niemieckiego Instytutu Historycznego. W swoim podziękowaniu zastanawiał się nad ograniczeniami naukowej pracy historyka wobec tych ogólnospołecznych zadań. Chociaż w świecie akademickim istnieją uznane prace na temat niemieckich zbrodni wojennych w Polsce, prawie nie wspomina się o nich w niemieckich podręcznikach szkolnych. „Wiedza na ten temat jest w związku z tym niewielka” – diagnozuje Ziemer. Aby jednak przynajmniej podstawowa wiedza stała się wiedzą powszechną w szerszych kręgach niemieckiego społeczeństwa, należy odpowiednio zmienić programy szkolnych lekcji historii – apeluje.

Fakt, iż Klaus Ziemer, nawet po przejściu na emeryturę, nadal za swoje zadanie uważa propagowanie wiedzy o Polsce i świadomości szczególnej odpowiedzialności Niemiec, stał się jasny podczas uroczystego wręczenia Nagrody. „Otrzymanie dzisiaj takiego wyróżnienia od Viadriny jako polsko-niemieckiej uczelni jest dla mnie wielkim zaszczytem i jednocześnie zachętą do dalszego zaangażowania na rzecz intensywnych relacji polsko-niemieckich na możliwie wielu poziomach”. – powiedział laureat. A Peter Oliver Loew dodał: „Gdyby tylko było więcej takich naukowców, którzy nie uważają się za zbyt ważnych, by raz po raz opuszczać akademicką wieżę z kości słoniowej i angażować się, zarówno w wielkim świecie, jak i w kraju”.

Tekst: Frauke Adesiyan
Tłumaczenie: Agnieszka Lindner
Zdjęcia: Heide Fest